Vrouwen

De periode tussen de start van het doctoraat en het verkrijgen van een vaste academische aanstelling is een cruciale fase in het traject waarin veel vrouwen uit de academische loopbaan verdwijnen — het zogenaamde leaky pipeline-fenomeen.

Om de obstakels te verminderen waarmee vrouwen in deze fase geconfronteerd worden, stelt Project Delta een institutioneel plan voor met 10 acties die gericht zijn op 4 types belemmeringen:

1.    Moeilijkheden in het combineren van werk en gezin tijdens de doctorale en postdoctorale fases.
2.    De geringe waardering en gendergebonden verdeling van het zogenaamde ‘onzichtbare’ academische werk (academic housework).
3.    Genderbias bij wetenschappelijke en academische aanwervingen.
4.    Seksistisch en seksueel grensoverschrijdend gedrag aan de universiteit, met verhoogd risico bij asymmetrische relaties (zoals bij doctoraatstrajecten).

Het project houdt rekening met disciplinaire verschillen en vertrekt vanuit een intersectionele benadering. 

Project Delta wordt gedragen door Isabelle Meuret (Vicerector Academisch Beleid, bevoegd voor diversiteits- en genderbeleid), Jean-Christophe Leloup (adviseur van het rectorale team), en Sara Aguirre (coördinator van het gender- en diversiteitsbeleid), met de ondersteuning van de Stuurgroep Gendergelijkheid in de Academische Loopbaan. Betrokken partners zijn onder andere de vertegenwoordiging van het wetenschappelijk personeel en de PhD & Post-Doc Society ULB.

'De ULB zet al jarenlang in op gendergelijkheid binnen de universiteit, met bijzondere aandacht voor de loopbaan van het academisch personeel (vaste aanstellingen). Om deze inspanningen duurzaam te verankeren, is het echter essentieel om ook eerdere fases in de academische loopbaan te versterken. Obstakels in het doctoraat, postdoctoraat en de toegang tot stabiele posities moeten aangepakt worden om de ‘pipeline’ effectief te blijven voeden. Dankzij de financiering van het Sakura Fonds kan Project Delta rekenen op de nodige personele middelen om nieuwe en innovatieve maatregelen te implementeren.'

Oprichters van het project en andere teamleden:

Projectteam: 

• Isabelle Meuret, Vicerector Academisch Beleid, bevoegd voor gender- en diversiteitsbeleid – sponsor

• Jean-Christophe Leloup, Adviseur van het rectorale team voor gendergelijkheidsbeleid – adviseur

• Sara Aguirre, Verantwoordelijke voor gender- en diversiteitsbeleid – coördinator

Begeleidingscommissie:

• Fanny Boraita, Hoofdmedewerker aan de Faculteit Informatica – Onderzoekscoördinator (UNamur)
• Cécile Moucheron, Decaan van de Faculteit Wetenschappen
• Dimitri Gilis, Decaan van de École Polytechnique de Bruxelles
• Catherine Dehon, Decaan van de Solvay Brussels School of Economics & Management
• Pierre Wauthy, Decaan van de Faculteit Geneeskunde
• Émeline Martin en Benoît Dubus, Vertegenwoordiging van het wetenschappelijk personeel
• Peter Berke en Alessia Cuccurullo, Gendercommissie van de École Polytechnique de Bruxelles
• Anya Diekmann, Gwenaël Joret en Dimitri Leemans, Werkgroep Gender van de Faculteit Wetenschappen
• Laurent Licata, Professor aan de Faculteit Psychologie, Opvoedingswetenschappen en Logopedie
• Karine Van Doninck, Professor aan de Faculteit Wetenschappen
• Joffrey Baneton en Sophie Leclère, Dienst Onderzoek

Het Isala Nova-project, gezamenlijk geleid door de UMONS en de UNamur, heeft tot doel een collectieve mobilisatie te bevorderen in het nadenken over en de strijd tegen ongelijkheden die de vooruitgang van vrouwen in wetenschappelijke en academische carrières belemmeren. Daartoe zal het project reflectiegroepen opzetten, samengesteld uit ambassadeurs en ambassadrices van elke instelling, in de vorm van activiteiten zoals workshops, conferenties en discussiegroepen.​

Het doel is een participatieve, inclusieve en collaboratieve dynamiek te creëren, waarbij de leden van de groepen een sleutelrol spelen in het verspreiden van nieuwe praktijken en normen binnen hun instellingen. Door collectief werk van een netwerk van ambassadeurs en ambassadrices hoopt het project duurzame oplossingen te ontwikkelen en te implementeren, gebaseerd op de resultaten van onderzoek uitgevoerd binnen de twee instellingen van het pilootproject. Dit pilootproject probeert te identificeren hoe een dergelijk netwerk een heel institutioneel systeem kan veranderen, met de hoop goede praktijken en methodologieën aan te reiken die door andere nationale en internationale instellingen kunnen worden overgenomen.​

Het team is gebaseerd op een sterke maar zeldzame samenwerking tussen onderzoek en administratie. Het onderzoek heeft als doel de oorzaken van het vertrek van vrouwen te identificeren en de impact van deze reflectiegroepen te monitoren. De administratie daarentegen zal de hefboommechanismen activeren die de implementatie en animatie van de reflectiegroepen, de valorisatie en de verspreiding van de resultaten zullen vergemakkelijken. De pilootstudie van de reflectiegroepen zal worden uitgevoerd aan de UMONS en de UNamur, twee instellingen die qua omvang vergelijkbaar zijn maar waarvan de interne organisatie verschilt. De vergelijking van de twee ecosystemen zal aandachtspunten identificeren voor schaalvergroting binnen de universiteiten van de Franse Gemeenschap van België.​

'De acties van de genderplannen vorderen, maar langzaam door gebrek aan tijd en middelen. We rekenen op de goede wil van mensen en slagen er niet in iedereen te mobiliseren. De gemotiveerden hebben niet echt de tijd om op de hoogte te blijven van de laatste ontwikkelingen, noch om oplossingen te implementeren. Dit project, ondersteund door het Sakura Fonds voor Toekomstige Generaties, zal het mogelijk maken mensen aan te werven om het netwerk te leiden en degenen die het ondersteunen een echt mandaat te geven zodat zij tijd kunnen vrijmaken. Deze financiering zal ook het organiseren van workshops en groepen, het uitnodigen van inspirerende personen en het verspreiden van goede praktijken mogelijk maken.'

Oprichters van het project en andere teamleden:

Administratieteam:

• Cynthie Marchal, Coördinator van de netwerkuitrol bij de Dienst Administratie en Waardering van Onderzoek (AVRE) - Coördinator netwerkuitrol - UMONS​

• Murielle Guillaume, Beheerder van de Cel Werkgelegenheid en HR-projecten - Coördinator netwerkuitrol - UNamur​

• Maryse Demuynck, Co-voorzitter van de Onderzoekscommissie van de Hainuyere Pool - Facilitator samenwerking met de Hogere Kunstscholen (UMONS)​

• Damiano Di Stazio, Communicatieverantwoordelijke bij AVRE - Beheerder communicatie strategie (UMONS)​

• Claire Dupont, Onderzoeker en Professor aan de Faculteit Warocqué Economie en Management, Gendergelijkheidsadviseur - Facilitator netwerkimplementatie - UMONS​

• Marc Labie, Onderzoeker en Professor aan de Faculteit Warocqué Economie en Management, Eerste Vicerector, verantwoordelijk voor het gender- en diversiteitsplan - Facilitator netwerkimplementatie - UMONS​

• Robin Raedt, Communicatieverantwoordelijke (UMONS)​

• Céline Thillou, Directeur AVRE - Facilitator van het project binnen de administratie en coördinatie met de Eunice Alliantie (UMONS)​

• François-Xavier Fiévez, Vicerector Studentenwelzijn, Gender, Cultuur en Sport - Facilitator netwerkimplementatie - UNamur​

Onderzoeksteam:

• Fanny Boraita, Hoofdmedewerker aan de Faculteit Informatica - Onderzoekscoördinator (UNamur)​

• Julie Henry, Projectleider STEAM - Postdoctoraal Onderzoeker (UNamur)​

• Coline Leclercq, Contactpersoon Gender - Onderzoeker (UNamur)​

• Véronique Vitry, Onderzoeker en Professor aan de Faculteit Polytechniek van Mons (UMONS)

Le rôle du genre dans l’adoption de pratiques agricoles durables. Les fermes de grandes cultures en Wallonie

Sophie Henrotte explore la façon dont les dynamiques de genre influencent l’adoption de pratiques agricoles durables dans les fermes de grandes cultures en Wallonie. Après avoir analysé la littérature – plutôt rare – sur le sujet, elle a mené des entretiens semi-directifs auprès de 29 agriculteur·ices, engagé·es ou non dans des pratiques durables. Ses résultats confirment des études réalisées ailleurs, par exemple le fait que les agricultrices, via leur implication particulière dans les circuits courts, sont un soutien pour la durabilité agricole. Ils mettent aussi en évidence des phénomènes méconnus. Parmi ceux-ci, le fait que les normes sociales masculines invisibilisent l’impact des pesticides sur la santé, ou que les conseillers techniques extérieurs ont tendance à considérer les agricultrices comme illégitimes et à accentuer leur utilisation de pesticides. Le mémoire souligne le sexisme présent dans ce secteur et comment il éloigne les agricultrices des services d’information. Diverses recommandations sont formulées en termes de politiques, de formations, d’accompagnement, etc.

A télécharger :  Mémoire Sophie Henrotte

Navigating Adversity and Uncertainty: A Qualitative Study on The Resilience Process Among Undocumented Migrant Women in Belgium

Le travail de Hasna Taous Khammoume explore la résilience des femmes migrantes sans papiers (FMSP) en Belgique, à travers une approche socio- écologique et une analyse multidimensionnelle. Elle a participé à diverses activités organisées par quatre ASBL liégeoises qui accompagnent ce public, ce qui lui a permis de mener ensuite des entretiens semi-dirigés auprès de neuf de ces femmes. Cette analyse qualitative a mis en évidence la variété des contributions positives des FMSP à la société belge (formations, engagements communautaires, initiatives micro-entrepreneuriales), loin d’une présentation médiatique et politique qui trop souvent, homogénéise ce groupe social, voire le stigmatise. Son travail souligne également à quel point le statut d’irrégularité des FMSP découle davantage de barrières structurelles et d’inégalités systémiques que d’un non-respect des lois. Enfin, le travail souligne l’importance des ONG de la société civile et plaide pour une transparence accrue des critères de régularisation.

A télécharger :  Mémoire Hasna Taous Khammoume

Habiter avec le linge. Un habitat collectif féministe à Bruxelles

Le travail de Jade Warmé se situe au carrefour de l’architecture et du féminisme. Il part du constat que l’activité autour du linge est la tâche domestique la plus genrée « femmes » : 85 % en moyenne, et jusqu’à 93 % pour le repassage (en France). A partir d’entretiens semi-directifs menés dans huit logements collectifs belges et de visites dans deux villes soucieuses de développer la dimension « genre » (Vienne et Barcelone), elle a élaboré un projet d’habitat collectif destiné à faciliter le travail du linge, à le rendre inclusif et moteur d’empowerment pour ses habitantes. Conçu pour être installé dans l’écoquartier Tivoli à Laeken (Bruxelles), l’habitat est basé sur trois leviers d’inclusivité (flexibilité, économie et diversité) et six leviers d’empowerment (auto-construction, auto-gestion, autonomie, proximité, visibilité et co-veillance). Pour faciliter le travail du linge, trois principes sont appliqués : mutualisation, valorisation et visibilisation. Plusieurs organismes d’émancipation sociale sont étroitement associés au projet : Community Land Trust Bruxelles, le collectif Angela D., la coopérative à finalité sociale Fairground, l’AIS locale, etc.

A télécharger :  Mémoire Jade Warmé

Quels sont les impacts de la pratique du vélo sur les émotions et le vécu des femmes cyclistes à Bruxelles ?

Constatant que la pratique de la mobilité cyclable est le plus souvent traitée sur le plan de l’efficacité technique et sans spécificité de genre, Roxane Degrez est partie à la rencontre d’une dizaine de femmes cyclistes pratiquant régulièrement le vélo à Bruxelles, qu’elle a interviewées et enregistrées au sujet de leurs sensations, émotions et pensées pendant leurs déplacements. Souvent intimes et profonds, leurs témoignages ont été compilés dans l’épisode « Dans la roue des émotions » du podcast « Le Cœur à Vélo »,disponible sur différentes plateformes d’écoute. À travers ce travail, résolument destiné à l’empouvoirement des femmes et à la promotion de la pratique cycliste à Bruxelles, apparaît une expérience dichotomique du vélo. Immergées dans le trafic, les femmes ont tendance à être vigilantes et à anticiper les accidents mais, sur des sites cyclables protégés, elles « font le vide », profitent de l’environnement, réfléchissent et résolvent des problèmes.

A télécharger : Mémoire Roxane Degrez

Tensions en série : enquête sur le genre et le travail dans la gouvernance des coopératives belges

Le travail de Zoé Marlier met en lumière le décalage entre les principes en vigueur dans les coopératives belges (démocratie, égalité, etc.) et la réalité de celles-ci en ce qui concerne l’inclusion des femmes dans leur gouvernance. L’autrice a mené des entretiens avec 21 administratrices et 3 administrateurs de coopératives. Elle a identifié les parcours et les profils des femmes engagées au sein des organes d’administration, tout en s’attachant aux tensions rencontrées entre leur engagement au sein des coopératives et leur sphère familiale et professionnelle. Systémiques, ces tensions proviennent de l’ontologie patriarcale dont ces organisations, malgré les efforts fournis, n’arrivent pas à se défaire. Le travail se termine par la formulation de nombreuses recommandations, tantôt matérielles et concrètes, tantôt politiques et idéologiques, permettant de tendre vers une gouvernance réellement démocratique et inclusive.

A télécharger : Mémoire Zoé Marlier