Voeding

Les nouveaux systèmes de distribution alimentaire ne cessent d'émerger. Pour connaître leur impact en matière d'émissions de gaz à effet de serre (GES) et proposer d'éventuelles améliorations, Solène Sureau a appliqué une analyse de cycle de vie à deux systèmes en circuit court (les paniers bios d'une coopérative et les GASAP) en les comparant à la distribution en circuit long. Il en résulte que le stade de la production constitue la principale source d'émissions. Pour la distribution, le supermarché enregistre le meilleur résultat. Viennent ensuite les GASAP, le magasin bio et, enfin, la coopérative. Ces résultats soulignent que si l'on veut évaluer l'impact en termes d'émissions de GES, l'analyse des kilomètres parcourus doit être complétée par celle de la chaîne logistique dans son ensemble. L'auteure situe cette problématique dans le cadre plus large du gaspillage alimentaire, de la qualité des produits et de leur origine géographique.

Depuis quelques années, le rapprochement du producteur et du consommateur au sein des systèmes alimentaires connaît un succès grandissant. Cette évolution se manifeste notamment dans l'engouement pour les paniers alimentaires. C'est dans ce contexte que se situe le travail de Manuel Lambert. Celui-ci s'est attaché à définir un système de production agroécologique adapté à une exploitation agricole biologique de 83 hectares (le Domaine de Graux, à Tournai). L'originalité de son approche consiste à avoir défini un panier alimentaire "idéal"' d'un point de vue nutritionnel (pauvre en céréales raffinées, bien équilibré en acides/bases ainsi qu’en acides gras, …) et d'avoir également défini le panier alimentaire "classique" du consommateur belge. Il a ensuite dimensionné et modélisé la production nécessaire pour répondre à ces besoins, estimant notamment les surfaces nécessaires au sein de l'exploitation. L'outil mis au point permet l'accompagnement potentiel d'autres projets agroécologiques et paysans.

Depuis une dizaine d'années, le secteur laitier européen est confronté à la volatilité des prix et à l'internationalisation des structures de récolte de lait. Face à ce constat, Véronique De Herde s'est posé la question de la viabilité des alternatives à la livraison de lait en laiterie conventionnelle et, plus largement, de leur contribution à une société "en transition". Son attention s'est portée sur les circuits de fabrication fromagère de la Région Herbagère liégeoise et de la Haute Ardenne. A travers la rencontre avec divers profils d'éleveurs et de fromagers, elle a analysé les itinéraires de transformation des exploitations et les différents freins à cette évolution: techniques, financiers, normatifs, culturels, géographiques, etc. Elle a notamment mis en évidence la persistance du cadre de pensée conventionnel parmi ces acteurs "alternatifs". Enfin, elle a émis des recommandations (formation, sensibilisation...) susceptibles d'inspirer les politiques publiques de soutien aux circuits alternatifs.
 

Dankzij de steun van de vzw Solidairement uit Meix-devant-Virton heeft Réseau Solidairement in 2015 zo’n 25 producenten en een twintigtal kruideniers en restaurants samen weten te brengen. Daarnaast hebben ook verschillende gezamenlijke inkoopgroepen uit het zuiden van de provincie Luxemburg zich bij Réseau Solidairement aangesloten. In een regio waar afstand de grootste uitdaging is voor de distributie van lokale producten heeft het netwerk zich weten te ontwikkelen tot een innovatief distributienetwerk dat gebruik maakt van een efficiënt ophaal- en afleversysteem waarbij de online bestelde producten worden opgehaald bij de lokale producent en direct worden geleverd aan de kruideniers en restaurants.

Daarnaast is het succes van het netwerk deels te danken aan het feit dat de kosten worden gedeeld door de producenten, kruideniers en restaurants. Het ophalen en afleveren van de producten gebeurt met een koelwagen en valt onder de verantwoordelijkheid van twee medewerkers van Solidairement.

De bestuurscommissie bestaat uit een aantal producenten en kruideniers die regelmatig bij elkaar komen om nieuwe aanmeldingen te beheren en beslissingen te nemen over de werking van het netwerk. Indien er belangrijke beslissingen moeten worden genomen, wordt er een algemene vergadering georganiseerd waar alle producenten, kruideniers, restaurants en gezamenlijke inkoopgroepen het recht hebben hun stem uit te brengen.  

Réseau Solidairement streeft ernaar om op de lange termijn zelfstandig te worden dankzij de oprichting van een coöperatieve. Daarnaast hopen ze zich verder te ontwikkelen, zodat ze in een nog groter deel van de provincie actief kunnen zijn.

Als de economische impact kan worden gezien als de wervelkolom van het netwerk, is het DNA de schakel tussen de leden!

Gent en garde is een initiatief van Stad Gent en wil Gentenaars en bezoekers van de stad bewustmaken van de klimaatimpact van voeding. Door in te zetten op lokaal, lekker en duurzaam eten wil het initiatief de milieu-impact van ons voedselsysteem drastisch terugdringen.

Gent draagt al jaren de officieuze titel van veggiehoofdstad van Europa. Sinds 2013 staat Gent en garde symbool voor projecten die veel breder gaan dan het uitdragen van vegetarische alternatieven. Er lopen initiatieven om meer producten uit de korte keten in de stad te krijgen, om ruimte vrij te maken voor duurzame stadslandbouw, om voedselafval terug te dringen en voedseloverschotten weg te werken en om duurzame allianties te smeden tussen al wie met voeding te maken heeft.

Gent en garde biedt burgers, organisaties en bedrijven ook een participatieplatform aan waarin zij gelijkgestemden kunnen vinden, gedeelde belangen kunnen herkennen, opgebouwde expertise kunnen delen met de buitenwereld en initiatieven naar een hoger niveau kunnen tillen.

EVA vzw werd in 2000 door een aantal studenten opgericht te Gent en is ondertussen uitgegroeid tot een van de grootste en meest actieve vegetarische organisaties ter wereld. EVA werkt rond het thema van vleesvermindering – en focust hierbij heel hard op een positief verhaal naar diverse doelgroepen toe.

Te veel vlees …

Vlees is in. Steeds meer mensen in de wereld willen regelmatig vlees op hun bord. Dit is evenwel geen onschuldige evolutie. Want de realiteit geeft andere signalen : het vlees dat we eten komt immers niet uit de lucht vallen. Het is het resultaat van veeteelt. En een grote veeteelt heeft vele negatieve gevolgen. Zo behoort veeteelt volgens de Wereldvoedselorganisatie tot de top drie oorzaken van elk belangrijk milieuprobleem: klimaatverandering, luchtvervuiling, landdegradatie, verlies aan biodiversiteit en waterschaarste.

Daarnaast leidt de toenemende veeteelt ook tot een verhoging van de graanprijzen – wat vooral problematisch is voor de arme mensen uit het Zuiden – want hun voeding wordt duurder. Voor de mensen die wel veel vlees consumeren is het ook al geen goede zaak : een te hoge vleesconsumptie betekent meer kans op onder hart- en vaatziekten, overgewicht en diabetes. En dus meteen ook hogere gezondheidskosten. En dan hebben we het nog niet over het dierenwelzijn gehad…

Zonder opgestoken vinger

Het verminderen van onze vleesconsumptie zou dan eigenlijk een evidente en prioritaire zaak moeten zijn. Maar wat we op ons bord willen leggen behoort tradioneel tot de private levenssfeer – een wereld waar regulering geen plaats heeft. En die vegetariërs – zijn dat allemaal geen geitenwollen fanatici? Het mag duidelijk zijn: EVA zet zich volop in een context waar er sterke meningen pro en contra zijn.

Het unieke van EVA is haar positionering. Deze wordt gekarakteriseerd door toegankelijkheid, positiviteit en laagdrempeligheid. EVA communiceert op een verstaanbare manier tot een heel diverse doelgroep, en brengt hierbij een positieve boodschap die de nadruk legt op de voordelen van de alternatieven voor vlees. Mensen houden immers van lekker eten, van samen lekker eten. EVA toont aan hoe dat ook vleesarm kan. Niet moraliseren, maar motiveren, dus. Voorbeelden hiervan zijn de eigentijdse publicaties, de kleurrijke veggie stadsplannen (waar lekker en vleesarm eten) of de sprankelende kooklessen (ook online!)

EVA vergeet hierbij niet de sociale dimensie van haar verhaal – er is het Noord-Zuid verhaal van stijgende graanprijzen. Maar daarnaast werkt EVA ook nauw samen met een aantal OCMW’s waarbij getoond wordt hoe men gezond, vleesarm en toch goedkoop kan eten. EVA beseft goed dat haar impact niet alleen afhangt van de stijl van haar communicatie, maar ook van de kwaliteit van de inhoud. De informatie die EVA geeft is dan ook altijd dubbel gecheckt, en gebaseerd op objectief, wetenschappelijk materiaal.

Dankzij deze combinatie van stijl en inhoud wist EVA zich als organisatie snel te ontwikkelen. EVA geeft in 2009 werk aan 4,5 FTE’s, het aantal leden groeit sterk (tot 3000), vrijwilligers zetten antennes in andere steden op en als enige vegetarische organisatie krijgt EVA ook subsidies.

Veggie day

Een belangrijk speerpunt binnen de acties van EVA is haar ‘Donderdag Veggiedag’-campagne die opgestart werd in Gent – en al op veel nationale en internationale belangstelling kon rekenen. Een dag per week geen vlees – maar toch nog lekker eten. Een simpel idee, maar als het concept gerepliceerd wordt zal het een grote invloed hebben op mens, milieu en maatschappij.