Voeding

Né à la fin de la Deuxième guerre mondiale au Royaume-Uni, le véganisme ne cesse de progresser dans les sociétés occidentales. Ce mouvement de boycott des produits animaux est mû par des motivations éthiques, diététiques, environnementales et sociales. Après en avoir dressé l'état des lieux international, Aline Spriet analyse la pertinence des chiffres véhiculés par deux des principales associations véganes européennes (Vegan Society et Société végane française) à la lueur des projections et des statistiques de la FAO en matière de production et consommation mondiales. Dans le but d'objectif au maximum la thématique, elle analyse tout particulièrement deux des motivations environnementales du véganisme (emprise territoriale des élevages et émissions de gaz à effets de serre) au regard de la littérature existante. Malgré ses limites, ce travail démontre que ces deux aspects environnementaux sont largement corroborés par les études scientifiques disponibles: l'alimentation végane est en effet très économe dans ces deux domaines. L'auteure reste nettement plus réservée quant à l'impact du véganisme dans la transition vers des systèmes alimentaires plus durables et vers une réorientation du secteur économique international de l'élevage.

Le travail de Bastien Van Grunderbeeck porte sur les déchets générés par les systèmes alimentaires alternatifs et, plus spécifiquement, sur la coopérative bruxelloise Färm. Née en 2013, celle-ci consiste en un réseau de magasins bios promouvant une alimentation bio, locale et de saison. Après avoir étudié l'impact économique et environnemental de la gestion des déchets dans l'un des magasins de la chaîne, l'auteur a réalisé une analyse de cycle de vie d'un panier de fruits et légumes sur l'ensemble du système alimentaire, soit du producteur jusqu'au consommateur. Son travail met en évidence l'impact important du distributeur dans la chaîne alimentaire, tant en matière de lutte contre les pertes de produits (invendus) qu'en matière de recours aux emballages, contenants et matériaux de transport jetés par le magasin ou fournis aux consommateurs. Il démontre que le modèle de distribution alternative génère à la fois des gains financiers, mais aussi de nombreux effets secondaires: performance logistique accrue, réduction des coûts sociaux et environnementaux, développement de partenariats, partage de connaissances, etc. Plus largement, il formule des enseignements et recommandations susceptibles de contribuer au renforcement du système alimentaire durable et résilient dans le contexte de l'agriculture urbaine.

YouMeal is de eerste onlinesoftware die de impact van voeding op de gezondheid en het leefmilieu analyseert en recepten optimaliseert. Op een omvangrijke database van voedingsmiddelen worden geavanceerde algoritmes losgelaten, aangepast aan de behoeftes van diverse actoren in de voedselproductieketen. Dankzij deze techniek kunnen producenten (hotels, restaurants, grootkeukens) ten eerste hun producten optimaliseren en ten tweede hun consument gedetailleerde en betrouwbare informatie verschaffen, ten slotte laat het consumenten toe bewust te kiezen voor gezonde en milieuvriendelijke voeding.

Little Food is pionier en marktleider in de kweek, verwerking en promotie van krekels voor menselijke consumptie. Het duo startte hun research eind 2013, het eerste product lag in de winkels in augustus 2015. Het team breidde uit en in 2017 verhuisdes het naar Greenbizz (Laken) waar het de eerste en grootste, Belgische, verticale insectenkwekerij bouwde. De insecten krijgen bio-voer en de werking van Little Food is gebaseerd op het cradle-to-cradle-principe.

Little Food heeft zijn activiteiten in 2019 stopgezet. Het team trok rijke conclusies uit deze ambitieuze ondernemerservaring. Het mislukken van sommigen van de laureaten en toekomstige laureaten van het SE'nSE-Fonds moet niet beschuldigd worden want risico nemen betekent juist ook die mogelijkheid tot mislukking. Een mislukking is een kans om te leren en verder te kunnen gaan met de geleerde lessen. Dit is wat de ondernemers van Little Food hebben gedaan.

For Good is een impactgerichte onderneming die ernaar streeft de ecologische voetafdruk van haar gebruikers te verkleinen, voor eens en voor altijd. De makers van For Good ontwikkelden een geautomatiseerde dienst (smartphone-app en online platform) die gebruikers op weg helpt naar een duurzamere levensstijl door hun gedrag op te volgen en bij te sturen op vlak van mobiliteit, consumptie en energiegebruik. Op een leuke en eenvoudige manier worden de gebruikers actief in de groeiende For Good-community.

Ontdek hoe de Stichting jongeren en hun 360°-ideeën en initiatieven ondersteunt in beeld:

Paysans-Artisans is een coöperatie, ontstaan in 2013 uit verzet tegen de industrialisering van de voedingssector, de uniformisering van smaak en de aantasting van knowhow. De coöperatie verkoopt artisanale, lokale producten van zo’n 60 producenten via een online platform en verschillende verkooppunten in Namen, gerund door vrijwilligers. Verder organiseert de gelijknamige vzw workshops en andere activiteiten om kennis en vaardigheden uit te wisselen. Naast een bedrijf is Paysans-Artisans een burgerbeweging die landbouwers, kleinschalige verwerkers en consumenten met een gemeenschappelijke visie op voeding en landbouw verenigt en versterkt.

Landbouw- en voedingsmodel transformeren

Paysans-Artisans faciliteert wekelijks de verkoop van groeten, fruit, vlees, brood, kaas, boter, confituur, bier, fruitsap, soep, desserten en andere bereide gerechten. Daarnaast levert de coöperatie sinds 2016 producten aan buurtwinkels, boerderijwinkels, scholen, restaurants en traiteurs. Op die manier wordt de keten kort gehouden en wordt de band tussen lokale producenten en afnemers versterkt. Met deze activiteiten streeft Paysans-Artisans naar een transformatie van ons landbouw- en voedingsmodel zodat kleine producenten opnieuw hun plaats kunnen veroveren. Cruciaal hiervoor is een solidariteit tussen producenten en consumenten/burgers, alsook de partnerschappen met andere organisaties in andere regio’s en landen opdat de beweging kan groeien.

Doen en denken 

“We moeten ons voorbereiden op een ander soort model” legt Benoit Dave, coördinator, uit. “We willen mensen leren denken op een andere manier”. Daarom organiseert de vzw ‘Les Ateliers de Paysans-Artisans’ verschillende activiteiten met als rode draad voeding en landbouw. Ze heeft drie pijlers. De eerste pijler omvat vormingen, ‘docu-debatten’ en conferenties rond het herdenken van de voedselketen. Ten tweede organiseert ze workshops rond het plezier van koken en tuinieren, leer je er artisanale drankjes maken en houdt ze Repair Cafés. Dankzij het derde luik kunnen producenten en consumenten kennismaken met artisanale boeren uit andere landen uit Europa, Afrika en Azië. In samenwerking met ‘Les Compagnons Bâtisseurs’ organiseert ze tot slot kampen voor en door jongeren.

Foodsavers Gent, een project van OCMW en Stad Gent, is een distributieplatform voor voedseloverschotten. Het vormt de logistieke schakel tussen het aanbod aan voedseloverschotten en de grote nood aan voedselondersteuning voor financieel kwetsbare mensen. De draaischijf is de Leerwerkplek van het OCMW. Hier werken en leren een tiental mensen die moeilijk aansluiting vinden op de regulieren arbeidsmarkt. Zij halen het voedsel op bij veiling en supermarkten, controleren het en verdelen het onder de Gentse sociale partnerorganisaties. Op hun beurt bieden deze organisaties voedselpakketten en bereide maaltijden aan mensen in armoede. Ten slotte reduceert Foodsavers Gent zo een flinke hoeveelheid CO₂-uitstoot. “Foodsavers brengt milieu, voedselondersteuning en sociale tewerkstelling samen in één relevant, duurzaam project” stelt Wouter Verstraete van OCMW Gent.

Vliegende start  

In 2015 slaan de Dienst Werk, de Dienst Leefmilieu en Klimaat en het OCMW van Stad Gent de handen in elkaar om aan de slag te gaan met de Gentse voedseloverschotten. Uit een studie van Komosie vzw blijkt vooral de nood aan logistieke ondersteuning enorm. Twee jaar later presenteren ze Foodsavers Gent: het eerste grootschalige, professionele logistiek platform voor de recuperatie van voedseloverschotten. Midden 2017 wordt wekelijks al 6 ton aan voedseloverschotten verdeeld over een 30-tal Gentse sociale organisaties die op hun beurt zo’n 2500 mensen per week bereiken. “Het jonge project heeft nog een enorm groeipotentieel” vertelt Wouter Verstraete. “Onze doelstelling om tegen het einde van 2017 100 ton te recupereren, zullen we ruimschoots overtreffen”. Voor de doelgroepmedewerkers betekent het project een totaalopleiding: logistiek, ICT en magazijnier. Bovendien krijgen ze hulp bij het behalen van hun rijbewijs B en/of C.   

Bloeiend netwerk

Het doel is een uitgebreid netwerk dat lokale en onvermijdbare voedseloverschotten een nieuwe bestemming geeft. Omwille van het groot aantal betrokken actoren is een goede samenwerking cruciaal. Het platform haalt de voedseloverschotten op bij veilingen en grootwarenhuizen en bezorgt ze bij voedselbedelingsinitiatieven, sociale kruideniers en sociale restaurants. Om efficiënt te werk te kunnen gaan, is het van belang de vraag en het aanbod maximaal op elkaar af te stemmen. Evalueren en bijsturen zijn constante opgaven. Met zowel schenkers als afnemers wordt uitvoerig overlegd en gereflecteerd. Foodsavers Gent kadert in de bredere voedselstrategie van de stad “Gent en Garde”.